Сарапшылар: контрафакт - адамдардың өмірі мен денсаулығына тікелей қауіпті

Қазақстанда контрафактінің 70%-ға жуығы Қытайдан тікелей немесе Қырғызстан мен Әзірбайжан арқылы транзитпен әкелінеді. 2020 жылдың тамызында жарияланған Euromonitor International зерттеуіне сәйкес көлеңкелі бизнестің өсу факторлары қозғалыс шектеулері, қатаң гигиена хаттамалары және мемлекеттердің экономикаға тікелей араласуы болды.

Зерттеу нәтижесі бойынша, шектеу шаралары жаһандық жеткізілім тізбегін бұзды, ал кейбір салаларда қылмыстық желілер жергілікті нарықтардағы тауарлар бағасының тапшылығы мен айырмашылығын пайдаланды. Бәрінен бұрын фармацевтикалық, темекі және алкоголь өнімдерінің заңсыз саудасы гүлденді.

ҚР Денсаулық сақтау министрлігі тауарлар мен көрсетілетін қызметтердің сапасы мен қауіпсіздігін бақылау комитетінің деректері бойынша, 2019 жылы заңсыз дәрілік заттарды сатудың 70-тен астам фактісі анықталды. Мысалы, 2020 жылдың шілде айының соңында Алматыдағы бір ғана жерасты цехының қоймасынан 100 тонна күмәнді дәрі-дәрмек табылды. Заңсыз айналымға түсетін алкоголь өнімдерінің негізгі бөлігі-бұл 40 %, көбінесе антисанитариялық жағдайда, жасырын цехтарда қолдан жасалады.

Соңғы уақытта Контрафакт көлемінің қарқынды өсуін көрсетіп отырған нарық сегменттерінің бірі темекі өнімдерінің нарығы болып саналады. Қазақстанда нарықта вапалар, электрондық сигареттер және темекіні қыздыру жүйелері еркін сатылады, бірақ бұл ретте оларға мемлекет тарапынан ешқандай қауіпсіздік талаптары қойылмайды. Бұл тауарлар нарығының негізгі үлесін Қытай өндірушілері алады. "Қазақстан тұтынушылар лигасы "Қауымдастығы" ЗТБ басқарма төрағасы Светлана Романовскаяның пікірінше, бүгінде нарықта құрамы белгісіз, құрамында никотин бар қауіпті өнімдердің үлкен көлемі айналуда. Заңсыз өнімге деген сұраныс халықтың табысының төмендеуіне байланысты. Мұндай жағдай қазақстандық тұтынушыларға айтарлықтай қауіп төндіреді: әзірге регламенттер мен стандарттар жоқ, осы нарықты реттеудің заңнамалық тетіктері де жоқ.

Жосықсыз кәсіпкерлер жағдайды пайдаланып, сапалы тауар сатудың орнына бізге арзан, тексерілмеген аналогтарды әкеледі. Сонымен қатар, қазіргі уақытта Техникалық регламент болмағандықтан, біз сараптама жүргізе алмаймыз, өйткені тиісті аккредиттелген мамандар, зертханалар, сертификаттау орталықтары және тексеру жүргізуге болатын сәйкестік стандарты жоқ. Никотин бар өнімдерге техникалық регламентті неғұрлым тез қабылдайтын болсақ, соғұрлым тезірек осы салаға тәртіп орнатамыз, - деді Светлана Романовская.

Сапасыз, контрафактілі алкоголь және темекі өнімдері адамдардың өмірі мен денсаулығына тікелей қауіп төндіреді, - деп атап өтті дәрігер және "Денсаулық" Ұлттық Қауымдастығының жұқпалы емес аурулардың қауіп факторларын төмендету жөніндегі басшысы Бақыт Түменова. - Бірақ сіз алкоголь мен темекіні саналы түрде қолданатын адамдар, әдетте, бұл жаман әдеттерден арылу өте қиын екенін түсінуіңіз керек. Зиянды азайту тәсілін қолдана отырып, біз оларды таңдау құқығын құрметтей отырып, оларға аз зиянды балама ұсына аламыз. Бірақ нарықта контрафактілік өнімнің осындай мөлшерімен және қандай да бір қауіпсіздік талаптарының болмауымен біз адамдардың денсаулығы мен өміріне қауіп төндіруді жалғастырудамыз.

Сондай-ақ, сарапшы зиянды азайту стратегиясы - бұл әр адамның денсаулығын сақтауға бағытталған және зиянды әдеттерге толық тыйым салуға емес, денсаулыққа қауіп пен теріс салдарды азайтуға бағытталған тәсіл екенін атап өтті.