Мемлекеттік гранттар ҮЕҰ-ға ШҚО-да туберкулезбен күресуге көмектеседі

"Тең - теңімен" қағидаты бойынша жұмыс істейтін ҮЕҰ өкілдері, мысалы, біздің өңірде 2017 жылдан бастап аутрич-қызметкерлері туберкулезбен ауырған және осал топтардың өкілдері болған "Қуат" ҮЕҰ өкілдері. Олар мұндай науқастарды қайда және қандай торларда іздеу керектігін және олармен қалай сөйлесу керектігін білмейді, сондықтан өмір жалғыз екендігі туралы қарапайым шындық оларға жетеді.

Әзірге мұндай ҮЕҰ Қазақстанда USAID Жаһандық Қорының гранттары есебінен болған, бірақ, өкінішке орай, ол таусылды. Соңғы бірнеше жылда гранттар саны азайып келеді. Еліміздің бірқатар өңірлерінде жаһандық қордың 2020-2022 жылдарға арналған "Қазақстандағы дәріге төзімді туберкулезге ден қоюдың тиімді шаралары" грантының жобасы бойынша "туберкулез, ТБ/АИТВ/Ковид саласындағы ҮЕҰ қызметінің тұрақтылығын арттыру" тақырыбында адвокаттық кездесулер-кеңестер өтті. Осындай кездесу Өскеменде де өтті.

ҮЕҰ-жақсы көмекшілер

Қазақстан 2030 жылға қарай туберкулезді жоюдың маңызды мақсатына алады, - деп атап өтті кездесу спикерлерінің бірі ҚР ДСМ медициналық көмекті ұйымдастыру департаментінің әлеуметтік маңызды аурулар кезіндегі медициналық көмек басқармасының басшысы Гүлнар Мақсұтова. - 1 қыркүйекте ҚР Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың Жолдауында ауылдық ҮЕҰ сұрауы бойынша гранттық қаржыландыру жүйесін бейімдеу, алудың жеңілдетілген режимін енгізу қажеттігі айтылды. Сондықтан да бүгінгі маңызды мәселе - қаржыландырудың қолданыстағы құралдары арқылы, яғни мемлекеттік әлеуметтік тапсырыстар мен мемлекеттік және бірінші кезекте жергілікті бюджеттен берілетін гранттар арқылы елде ҮЕҰ-ның туберкулезді азайтудағы тұрақты қызметін қамтамасыз ету. Сондықтан мен ҮЕҰ-ны қолдауға шақырамын-олар туберкулезбен күресу үшін үлкен көмек.

Гүлнара Исайқызы елімізде туберкулездің ауыртпалығы үкіметтік емес ұйымдар есебінен төмендегенін атап өтті. Олар ұлттық туберкулезге қарсы бағдарламаның тиімді серіктестері.

Туберкулез саласында жұмыс істейтін ҮЕҰ-ны қаржыландыру алғаш рет 2017-2019 жылдары пилоттық өңірлерде ЖҚТБ-ға, туберкулезге және безгекке қарсы күрес жөніндегі Жаһандық қордың гранты есебінен жүргізілді, - деп атап өтті Гүлнар Мақсұтова. - Бүгінде ҮЕҰ барлық өңірлерде, соның ішінде аудандық деңгейде жұмыс істейді. Оларды қаржыландыру да Жаһандық қордың гранты есебінен жүргізіледі. Шағын гранттарды елімізде 19 ҮЕҰ алады. Өкінішке орай, бұл қолдау жыл сайын азайып келеді.

Мысалы, 2022 жылы 10 ҮЕҰ-ға ғана гранттар қарастырылған. Қалған үкіметтік емес ұйымдар істерде қалмайды ма?

Неліктен әлеуметтік тапсырыс қажет?

Соңғы мәліметтер бойынша, Шығыс Қазақстанда туберкулез Өскемен қаласы мен Глубокое, Жарма, Ұлан, Үржар, Алтай аудандарында кең таралған.

Шығыс Қазақстан облыстық фтизиопульмонология орталығының бас дәрігері Райфа Сафиоллинова атап өткендей, туберкулезбен сырқаттанушылықты тіркеу талдауын ескере отырып, аз қамтылғандар, белгілі бір тұрғылықты жері жоқ адамдар, алко - және есірткіге тәуелді адамдар кіретін экономикалық тұрғыдан осал топтардағы адамдарды әлеуметтік қолдау қажеттілігі расталады.

Тек емдеу режимін сақтау олардың қалпына келуін қамтамасыз етеді, бұл аурудан қайтыс болу қаупін азайтады және қоғамда туберкулез инфекциясының одан әрі таралуын азайтады, - деді Райфа Сафиоллинова. - Әлеуметтік көмекті бөлу жеке және әлеуметтік кедергілерді жоюға мүмкіндік береді, емханаға бақыланатын ем алуға қолжетімділікті және емделуден әсер алу үшін азық-түлік сатып алуға, үйге дейін жол жүруге қаражатты қамтамасыз етеді.

Жаһандық қордың ГРП менеджері Шахмурад Исмаиловтың пікірінше, туберкулезбен күреске қоғам мен жергілікті атқарушы органдарды қосатын кез келді.

Денсаулық сақтау органдарының ҮЕҰ қолдауы қазірдің өзінде жақсы, бірақ бұл жеткіліксіз, - деді Шахмұрат Исмаилов. - Бізбен әкімшілік органдар бірге болуы керек! ШҚО-ға жаһандық қордан жарты миллиардтан астам теңге салынды. Жыл сайын ҮЕҰ үшін 16-18 миллион теңге бөлінеді. Мұндай аз ақшаға ҮЕҰ қауіпті топтардағы науқастардың едәуір санын анықтайды және емделуден бас тартқандарға еріп жүреді. Әйтпесе, бұл науқастар жоғалып кетеді. Біз КВ және 20% науқастардан айырылдық. Олар жоғалып кетпеді, бірақ біздің қоғамда және туберкулезді қауіпті топтар арасында таратуды жалғастыруда.

Шахмұрад Шаймұлының айтуынша, ҮЕҰ-ны қаржыландыру жергілікті және облыстық әкімдіктерден жүргізілуі тиіс. Жаһандық Қор өз мақсатын орындады-бұл жүйенің жұмыс істейтінін көрсетті. Енді бұл тәжірибені қолдау және дамыту қалады.

Нәтижесі айқын

Мұндай тәжірибенің үлгісін "қуат" ҮЕҰ жаһандық Қоры жобасының үйлестірушісі Елена Паплевка ұсынды.

 Біз МСАК жүйесіне дейін халықтың негізгі ауыр топтарын сүйемелдеумен айналысамыз, - деді Елена Паплевка. - Егер 2017-2018 жылдары біз жолдама берсек, ваучерлік жүйе болған, қазір біз оны пайдаланбаймыз, бірақ адамдармен бірге жүреміз. Осы жылдың тоғыз айында 302 адам емханаларға баруға мұқтаж болды, олардың 154-і Gxpert әдісімен тексеруден өтті. Барлығы 32 адам ауырып, 27 адам флюорография немесе рентген әдісімен тексерілді. Әлеуметтік және психологиялық қолдауды қажет ететіндер, бұл 152 адам осы көмекке ие болды және емделуге қатысты кеңес алды.

Еленаның айтуынша, жыл басынан бері олар жұмыс жоспарын 102% орындады. Бұл өнімділіктің көрсеткіші. 152 адамның 145-і жобада болған кезде емделуге дайын болды, негізінен күрделі науқастар - есірткі және алкогольге тәуелді науқастар " қашықтықтан кетті". Бірақ емдеуден шыққандардың ішінде аутрич-жұмысшылар 36 адамды (пациенттердің 75%) қайтара алды.

Біз әрбір клиентке жекелей қараймыз, - деп атап өтті Елена Паплевка. - Біз клиенттің осы арқылы өткен адаммен сөйлесу принципі бойынша жұмыс жасаймыз.

Сондай-ақ, "Қуат" ҮЕҰ атынан жаһандық қор жобасының үйлестірушісі ҮЕҰ қызметкерлерінің тап болатын проблемаларына тоқталды, олар туралы біз "Устинка плюсте" жаздық. Оларды жергілікті мемлекеттік әлеуметтік тапсырыстар мен гранттар есебінен шешуге болады.

ДДҰ-ның 2035 жылға қарай туберкулезді жою жөніндегі стратегиясы шеңберінде барлық қатысушылар арасында одан әрі жолға қойылған ынтымақтастық туралы қарар жасалды.

Атап айтқанда, ҮЕҰ, медициналық-әлеуметтік мекемелер мен жергілікті атқарушы органдар арасында "туберкулезден болатын өлім-жітімді азайтудың нысаналы көрсеткішіне қол жеткізу бойынша 2022-2024 жылдарға арналған ҚР ДСМ мен ШҚО әкімі арасында облыс халқының денсаулық жағдайын жақсарту жөніндегі Меморандум" жасасу және оны іске асыру үшін жарты жылда бір рет қорытынды шығару үшін бірлескен кездесулер өткізу ұсынылды. Мемлекеттік әлеуметтік тапсырыс және 2022 жылға арналған мемлекеттік гранттар (экономика және бюджеттік жоспарлау басқармасына бюджеттік өтінімді дайындау және енгізу) сияқты тетіктер арқылы қаржыландыру жолымен жергілікті атқарушы органдар тарапынан ТБ, ТБ/АИТВ бойынша ҮЕҰ-ға мақсатты қолдау көрсету мүмкіндігін қарау ұсынылады. ЖАО лоттарының тізбесіне ТБ, ТБ/АИТВ/КОВИД зардап шеккен және ТБ-мен байланыста болған адамдар үшін қызметтер спектрін үздіксіз көрсету үшін МСА ұзақ мерзімді жобаларын енгізу қажет.

Шығыс Қазақстан облыстық Фтизиопульмонологиялық орталығының бас дәрігері Райфа Сайфиоллинованың айтуынша, 2022 жылға жергілікті атқарушы органдардан мемлекеттік әлеуметтік тапсырыс алуға алғашқы бюджеттік өтінім рәсімделіп жатыр.

Айта кету керек, спикерлер БАҚ - қа да назар аударып, бюджеттік өтінімдерді қалыптастыру кезінде оларды назарда ұстап, маңызды тақырып-туберкулезбен күрес тақырыбын жариялауға қатысуға ниет білдіргені үшін көтермелеген жөн деп атап өтті.

Тақырыпқа қосымша 

Бір жыл ішінде Қазақстанда туберкулезден 300-ге жуық адам көз жұмады. ШҚО Фтизиопульмонологиялық орталығының ақпараты бойынша, 2021 жылдың тоғыз айында gxpert (қақырықты талдау) әдісімен туберкулез ауруының 242 жаңа жағдайы анықталды, бұл ретте 2020 жылдың ұқсас кезеңінде – 142.