2025 жылы қазақстандықтардың 95 пайызы мемлекеттік тілді білуі тиіс

Үкімет қаулысымен бекітілген бағдарламаның мәтіні Қазақстанның нормативтік-құқықтық актілерінің ақпараттық-құқықтық жүйесінде орналастырылған.

Бағдарламаның мақсаты "қазақ тілінің мемлекеттік тіл ретінде толыққанды жұмыс істеуін қамтамасыз ететін және жаңа латынграфиялық әліпби негізінде қазақ тілін жаңғыртуға бағытталған үйлесімді тіл саясатын жүргізу, тіл мәдениетін одан әрі арттыру, сондай-ақ Қазақстан азаматтарының тілдік капиталын дамыту" болып табылады.

Бағдарлама міндеттерінің бірі - мемлекеттік тілдің этникааралық қарым-қатынас тілі ретіндегі рөлін күшейту болып табылады.

- Осыған байланысты, бағдарламада Қазақстан аумағында этносаралық қарым-қатынас тілі ретінде терең тарихи, мәдени және психологиялық базасы бар мемлекеттік тілдің толыққанды жұмыс істеуі үшін қажетті шаралар көзделген, - делінген құжатта.

Бағдарламаның нысаналы индикаторларына сәйкес мемлекеттік тілді меңгерген халықтың үлесі 2020 жылы 90,5%, 2021 жылы – 91%, 2022 жылы – 92%, 2023 жылы – 93%, 2024 жылы – 94%, 2025 жылы – 95% құрауы тиіс.

Латын әліпбиін пайдаланатын жазбаша коммуникацияға қатысушылардың үлесі: 2022 жылы – 10%, 2023 жылы – 20%, 2024 жылы – 30%, 2025 жылы – 50% құрауы тиіс.

Мемлекеттік бұқаралық ақпарат құралдарындағы қазақ тіліндегі контенттің үлесі: 2020 жылы – 74%, 2021 жылы – 75%, 2022 жылы – 76%, 2023 жылы – 77%, 2024 жылы – 78%, 2025 жылы – 79%.

Үш тілді (қазақ, орыс және ағылшын) меңгерген халықтың үлесі: 2020 жылы – 26%, 2021 жылы – 27%, 2022 жылы – 28%, 2023 жылы – 29%, 2024 жылы – 30%, 2025 жылы – 31%.

Бағдарлама авторлары қоғамның кейбір салаларында мемлекеттік тіл өзінің нормативтік-құқықтық мәртебесіне сәйкес деңгейде қолданылмайтынын және тек мемлекеттік тіл мәртебесі заңды түрде бекітілген бұрынғы КСРО-ның кейбір елдеріне мысал келтіретінін атап өтті.

- Біріншіден, посткеңестік кеңістік елдерінде тіл саясатының заңнамалық базасының өзгерістері белсенді іске асырылды. Мысалы, Балтық жағалауы елдері, Грузия, Армения, Әзірбайжан, Өзбекстан, Тәжікстан Кеңес өкіметі кезінде қабылданған Тілдер туралы заңдарды өзгертті. Көптеген елдерде мемлекеттік тілді білу азаматтар үшін міндетті болып табылады, - делінген құжатта.

Бағдарламаны әзірлеушілер атап өткендей,"халықаралық тәжірибе негізінде Қазақстанның практикаға енгізуге үлгі болатын екі мәселе бар: біріншісі – талап пен міндет, екіншісі - тілге қатысты жауапкершілікті белгілеу".

Авторлардың пікірінше, мемлекеттік тілді меңгерген адамдарға заңмен белгіленген артықшылықтарды ұсыну тілді үйренушілердің санын да, оның сапасын да арттыруға мүмкіндік береді.

- Демек, тіл саясатында іске асырылатын тілді мәртебелік жоспарлау үшін қолданыстағы заңнаманы жетілдіру қажет, - деп есептейді әзірлеушілер.

Жүзден астам ұлт пен ұлыс өкілдері тұратын және халқы 18,5 млн адамнан асатын Қазақстанда қазақ тілі мемлекеттік, ал орыс тілі - мемлекеттік тілмен тең қолданылатын ресми тіл болып табылады.

"Қоғамдық пікір" зерттеу институтының деректері бойынша 2017 жылы мемлекеттік тілді меңгерген халықтың үлесі 83,1%-ды, 2018 жылы - 85,9%-ды, ал орыс тілін меңгерген халықтың үлесі 92,3%-ды құрады.